Cảm nhận hàn huyên của Tú Xương gửi gắm trong bài thơ Thương vợ
Tú Xương mang đa dạng bài thơ, bài phú nói về vợ. Bà Tú vốn là "con gái nhà dòng, lấy chồng kẻ chợ”, 1 người con dâu giỏi làm ăn buôn bán, nhân từ được bà con xa gần mến trọng:
"Đầu sông bến bãi, đua tài buôn chín bán mười
Trong họ ngoại trừ làng, vụng về lẽ chào dơi kể thợ".
Nhờ thế mà ông Tú mới được sống cuộc đời phong lưu: "Tiền bạc phó cho con mụ kiếm - Ngựa xe chẳng thấy lúc nào ngơi".
"Thương vợ" là bài thơ cảm động nhất trong những bài thơ trữ tình của Tú Xương. Nó là bài thơ tâm sự, song song cũng là bài thơ thế sự. Bài thơ đựng chan tình thương yêu nồng hậu của ông Tú đối có người vợ hiền thảo của mình.
Sáu câu thơ đầu nhắc lên hình ảnh của bà Tú trong gia đình và ngoài cuộc đời: hình ảnh trung thực về 1 người vợ tần tảo, 1 người má đôn hậu, giàu đức hi sinh.
Hai câu thơ trong phần đề giới thiệu bà Tú là 1 người vợ cực kỳ đảm đang, chịu thương chịu khó. Nếu như bà vợ của Nguyễn Khuyến là 1 phụ nữ "hay lam hay làm, dây lưng bó que, xắn váy quai cồng, chân nam đá chân chiêu, vì tớ đỡ đần trong đa số việc" (câu đối của Nguyễn Khuyến) thì bà Tú là một người đàn bà:
"Quanh năm buôn bán ở mom sông
Nuôi đủ năm con có 1 chồng".
“Quanh năm buôn bán" là cảnh khiến ăn đầu tắt mặt tối, từ ngày này qua ngày khác, từ tháng này qua tháng khác... không được 1 ngày nghỉ ngơi. Bà Tú "Buôn bán ở mom sông”, nơi chiếc mảnh đất nhô ra, ba bề bao bọc sông nước; nơi làm cho ăn là cái thế đất chênh vênh. Hai chữ ''mom sông" gợi tả một cuộc đời nhiều mưa nắng, một cảnh đời cơ cực, buộc phải vật lộn kiếm sống, mới "Nuôi đủ năm con sở hữu 1 chồng". Một gánh nặng gia đình đè nặng lên đôi vai người mẹ, người vợ. Thông thường, người ta chỉ đếm mớ rau, con cá, đếm tiền bạc,... chứ ai "đếm" con, "đếm" chồng (!). Câu thơ tự trào ẩn chứa nỗi niềm chua chát về một gia đình gặp phổ biến khó khăn: đông con, người chồng đang cần "ăn lương vợ". Có thể nói, hai câu đầu, Tú Xương ghi lại 1 phương pháp trung thực người vợ tần tảo, phụ trách của mình.
Phần thực tô đậm thêm chân dung bà Tú, mỗi sáng mỗi tối đi đi về về "lặn lội" khiến ăn như "thân cò" nơi "quãng vắng". Ngôn ngữ thơ nâng cao cấp tô đậm thêm nỗi cực nhọc của người vợ. Câu chữ như các nét vẽ, gam màu tiếp nối nhau, bổ trợ và gia tăng: đã "lặn lội" lại "thân cò", rồi còn "khi quãng vắng". Nỗi cực nhọc kiếm sống ở "mom sông" tưởng như ko thể nào nói hết được! Hình ảnh "con cò", “cái cò” trong ca dao cổ: ''Con cò lặn lội bờ sông...", "Con cò đi đón cơn mưa...", "Cái cò, dòng vạc, dòng nông..." được tái tạo trong thơ Tú Xương qua hình, ảnh "thân cò" lầm lũi, đã đem tới cho người đọc bao liên hệ cảm động về bà Tú, cũng như thân phận vất vả, cực khổ,... của người phụ nữ Việt Nam trong xã hội cũ:
"Lặn lội thân cò lúc quãng vắng,
Eo sèo mặt nước buổi đò đông".
"Eo sèo" là từ láy tượng thanh chỉ sự rầy rà bằng lời đòi, gọi liên tiếp dai dẳng; gợi tả cảnh tranh sắm tranh bán, cảnh ôm đồm vã nơi "mặt nước" khi "đò đông”. Một cuộc đời "lặn lội", một cảnh sống khiến ăn "eo sèo". Nghệ thuật đối đặc sắc đẹp đã làm cho nổi bật cảnh kiếm ăn đa dạng cơ cực. Bát cơm, manh áo mà bà Tú kiếm được "Nuôi đủ năm con có một chồng" phải "lặn lội" trong mưa nắng, cần tranh giành "eo sèo", phải trả giá bao mồ hôi, nước mắt giữa thời buổi khó khăn!
Tiếp theo là hai câu luận, Tú Xương vận dụng cực kỳ sáng tạo hai thành ngữ: ''một duyên hai nợ" và "năm nắng mười mưa", đối xứng nhau hài hòa, màu dung nhan dân gian mặn mòi trong cảm nhận và tiếng nói biểu đạt:
"Một duyên hai nợ, âu đành phận,
Năm nắng mười mưa dám quản công".
"Duyên'' là duyên số, duyên phận, "nợ" là dòng "nợ" đời mà bà Tú nên cam phận, chịu đựng. "Nắng", "mưa" biểu trưng cho hầu hết vất vả, khổ cực. Các số từ trong câu thơ nâng cao dần lên: "một... hai... năm... mười..." khiến cho nổi rõ đức hi sinh âm thầm của bà Tú, một người nữ giới chịu thương chịu khó vì sự no đủ hạnh phúc của chồng con và gia đình. "Âu đành phận"... "dám quản công"... giọng thơ rộng rãi xót xa thương cảm.
Tóm lại, sáu câu thơ đầu, bằng tấm lòng hàm ơn và cảm phục, Tú Xương đã phác hoạ 1 vài nét siêu trung thực và cảm động về hình ảnh bà Tú, người vợ hiền thảo của mình mang bao đức tính đáng quý: đảm đang, tần tảo, chịu thương, chịu khó, thầm lặng hi sinh cho hạnh phúc gia đình. Tú Xương mô tả bút pháp điêu luyện trong sử dụng ngôn ngữ và sáng tạo hình ảnh. Các từ láy, các số từ, phép đối, đảo ngữ, dùng sáng tạo thành ngữ và hình ảnh "thân cò"... đã tạo cần ấn tượng và sức quyến rũ của văn chương.
Hai câu kết, Tú Xương tiêu dùng từ ngữ thông tục, lấy tiếng chửi nơi "mom sông", lúc "buổi đò đông" đưa vào thơ cực kỳ tự nhiên, bình dị. Ông tự trách mình:
"Cha má nghề đời ăn ở bạc,
Có chồng thờ ơ cũng như không!"
Trách mình "ăn lương vợ" mà "ăn ở bạc". Vai trò người chồng, người cha chẳng giúp ích được gì, vô tích sự, thậm chí còn "hờ hững" mang vợ con. Lời tự trách sao mà đau xót thế!
Ta đã biết, Tú Xương với văn tài, nhưng công danh dở dang, thi cử lận đận. Sống giữa 1 xã hội "dở Tây dở ta" chữ nho mạt vận, khi mà "Ông nghè, ông cống cũng nằm co” cho nên thi sĩ tự trách mình, song song cũng là trách đời đen bạc. Ông ko xu thời để vinh thân phì gia "tối rượu sâm banh, sáng sữa bò".
Hai câu kết là cả 1 nỗi niềm hàn ôn và sự thế đầy buồn thương, là tiếng nhắc của 1 trí thức giàu nhân cách, nặng tình đời, thượng vợ con mà gia cảnh nghèo. Tú Xương thương vợ cũng chính là hải quan mình vậy. Đó là nỗi đau thất thế của nhà thơ lúc cảnh đời thay đổi!
Bài thơ "Thương vợ" được viết theo thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật. Ngôn ngữ thơ bình dị như tiếng đề cập đời thường nơi "mom sông" của những người marketing nhỏ, bí quyết đây sắp 1 thế kỉ. Các yếu tố nghệ thuật tìm lọc vừa cá thể (bà Tú sở hữu "năm con, 1 chồng") vừa khái quát sâu sắc (người cu li nữ ngày xưa). Hình tượng thơ hàm súc, gợi cảm: thương vợ, thương mình, buồn về gia cảnh thêm nỗi đau đời. "Thương vợ" là bài thơ trữ tình đặc nhan sắc của Tú Xương nói về người vợ, người đàn bà ngày xưa với bao tình cảm trân trọng tốt đẹp. Hình ảnh bà Tú được đề cập tới trong bài thơ cực kỳ sắp gũi có người mẹ, người chị trong mỗi gia đình Việt Nam.
Tú Xương là thi sĩ trào phúng tuyệt vời trong nền văn chương Việt Nam. Tên tuổi ông sống mãi mang non Côi, sông Vị. Sinh bất phùng thời giữa dòng xã hội dở Tây dở ta, khi mà Hán học đã mạt vận, Tú Xương vẫn giữ được nhân bí quyết kẻ sĩ, vẫn sống "sang trọng" như ai, bởi lẽ thi sĩ với người vợ hiền thảo đảm đang. Tú Xương ko bảng vàng bia đá, nhưng ông đã khắc tăm tiếng bà Tú vào bia đá bảng vàng:
"Một ngọn đèn xanh, mấy quyển vàng,
Bốn con làm lính, bố làm quan.
(...) Hỏi ra quan ấy ăn lương vợ
Đem chuyện trăm năm – giở lại bàn".
(Quan tại gia)
Tú Xương đã với bài ''Văn tế sống vợ", lại sở hữu thêm bài "Thương vợ", đó là các áng văn thơ vừa tài ba vừa nghĩa tình. Ca dao đã đề cập về người vợ tao khang "tay bưng chén muối đĩa gừng", Tú Xương với bao giờ quên được công ơn của bà Tú "Nuôi đủ năm con sở hữu một chồng”.
Á Nam Trần Tuấn Khải (1894 - 1983) nhà thơ cùng thời mang Tú Xương đã với bài thơ "Viếng bà Tú Xương" viết năm 1931:
"Hơn sáu mươi năm đất Vị Hoàng,
Mẹ hiền, vợ đức đã treo gương.
Nếm chung trời Việt trăm cay đắng,
Vững có con Côi 1 mối giường.
Bia miệng đã phải trang khổn phạm,
Nếp nhà không thẹn dấu văn chương.
Tấm thân tuy thác, danh nào thác,
Hồn cũng thơm lây dưới suối vàng”.
Bài thơ của Á Nam giúp ta hiểu hơn Tú Xương và bà Tú, và chúng ta mới thấy hết chiếc hay, chiếc đẹp của tấm lòng Tú Xương được kể tới trong bài "Thương vợ".
3. Cảm nhận nỗi lòng của Tú Xương trong bài Thương Vợ
“Thương vợ” – một trong các bài thơ chất đựng nồng cháy bao cảm xúc của 1 người chồng dành cho vợ mình giữa cuộc đời bao vất vả, lo toan. Người chồng đó ko nên ai khác mà chính là tác kém chất lượng của bài thơ: Trần Tế Xương. Ông đã dành cho vợ mình những tình cảm siêu tình thực qua lời thơ giản dị mà sâu sắc.
Trần Tế Xương là một trong các nhà thơ trẻ sở hữu những tác phẩm đã trở nên bất tử. Sáng tác của ông gồm hai mảng: trào phúng và trữ tình, đều bắt nguồn từ máu nóng của nhà thơ với dân, sở hữu nước, với đời.
Thơ xưa viết về người vợ đã ít, mà viết về người vợ lúc đang còn sống lại càng hi hữu hoi hơn. Thơ Trần Tế Xương lại khác. Trong sáng tác của ông, mang hẳn 1 đề tài về bà Tú gồm cả thơ, văn tế, câu đối. Bà Tú từng chịu rộng rãi khó nhọc gieo neo trong cuộc đời, nhưng bà lại với niềm hạnh phúc là ngay lúc còn sống đã được đi vào thơ ông Tú mang toàn bộ niềm thương yêu, trân trọng của chồng. “Thương vợ” là 1 trong những bài thơ hay và cảm động nhất của Tú Xương viết về bà Tú.
Trong những câu thơ đầu, ông biểu đạt siêu trung thực về cuộc sống và đảm trách vất vả của vợ mình:
“Quanh năm kinh doanh ở mom sông,
...
Eo sèo mặt nước buổi đò đông.”
Nghề của bà là buôn bán, quanh năm tháng ngày lặn lội ở “mom sông” – nơi sở hữu đa dạng nguy hiểm rình rập. Ông Tú ngày đêm bận bịu sở hữu đèn sách, có thơ ca, thế mà vẫn để tâm đến công việc của vợ mình, khác hẳn với những người đàn ông khác trong chế độ nam quyền cùng thời. Ông là người sở hữu tri thức, lại thấu hiểu sự đời. Vì thế, ông hiểu hơn ai hết những nỗi vất lo toàn mà vợ mình đang gánh.
Ông đã dành cho vợ những lời thơ cực kỳ giản dị mang hình ảnh và từ ngữ chân thành, giàu cảm xúc. Ông hiểu rằng, vợ mình vất vả như vậy là vì bắt buộc “Nuôi đủ năm con mang một chồng”. Đủ là đủ ăn đủ mặc, đủ ấm, đủ không thiếu vật dụng gì. Ông tự đặt mình cân xứng mang “năm con” để khắc họa thêm trọng trách to lao mà bà Tú đang đảm đương. Không phải ông hạ mình trước vợ, càng ko phải ông tốt hèn, thấp kém mà vì chiếc nghiệp văn chương của ông lúc bấy giờ không phải là thời phồn thịnh phải không thể dựa vào đấy mà lo toan cuộc mưu sinh cơm áo gạo tiền được. Trong lời thơ của ông còn thầm mang sự biết ơn, trân trọng sâu dung nhan tới người vợ đảm đang, tảo tần, giàu hi sinh. Bởi thế, ông mới hiểu những ngày bà “lặn lội”, “eo sèo” trong cuộc bán buôn, bon chen đầy vất vả, ghen tuông đua.
Có người đặt ra câu hỏi, tại sao ông hiểu vợ mình khó nhọc như vậy mà lại ko đứng lên làm giúp bà? Những vần thơ của ông mang mang lại cơm áo gạo tiền cho bà mụ vất vả? Ông hiểu biết, ông có kiến thức sao lại để vợ mình bắt buộc nặng nhọc vậy? Câu hỏi ngang trái thật khó trả lời. Bởi trong thời thế ấy, ông không thể bỏ cây bút mà lao vào khiến lụng bộ hạ cộng bà được. Mình bà đảm đương cả năm con đã là 1 gánh nặng lắm rồi, lại thêm cả 1 ông chồng. Liệu rằng người đàn bà đấy sở hữu gục ngã, có kêu than?
“Một duyên hai nợ âu đành phận,
Năm nắng mười mưa dám quản công
Cha mẹ thói thường ăn ở bạc
Có chồng hờ hững cũng như không.”
Một lần nữa, Tế Xương dành cho vợ mình những lời thơ rất đáng trân trọng, nâng niu. Ông cảm mến và cảm thông sở hữu nỗi niềm nặng nhọc của vợ, ông thấu hiểu sự cam chịu của bà. Càng hàm ân vợ bao nhiêu, ông lại càng oán than bản thân mình bấy nhiêu. Ông tự chửi mình “Có chồng hững hờ cũng như không”. Ông không làm được gì giúp bà bên cạnh tình thương yêu và lòng cảm thương sâu sắc. Có lẽ đối với bà Tú như vậy cũng đã là đủ lắm rồi. Bởi thân phận người phụ nữ xưa ai cũng khổ, cũng chìm nổi long đong, nhưng chẳng mấy ai được chồng thương và thấu hiểu như bà. Chỉ là do thời thế buộc phải ông không giúp được gì cho vợ.
Bên cạnh các tình cảm thực more info tâm dành cho bà Tú, Tế Xương cũng thầm giãi bày niềm đồng cảm, xót xa sở hữu những thân phận đồng cảnh với bà. Bởi thế, ông ví vợ mình với “thân cò” – 1 hình ảnh thân thuộc trong ca dao Việt Nam lúc đề cập về căn số vất vả của người nông dân. Dù họ mang buộc phải “lặn lội”, bắt buộc “eo sèo” hay tuy vậy nào đi chăng nữa, các “thân cò” vẫn đêm ngày mải mê kiếm sống.
Vậy, vì mục tiêu gì mà họ lại cam chịu như vậy? Không bắt buộc vì bị ép buộc, mà vì tình ái thương to lao và cao cả họ dành cho gia đình. Sự hi sinh đó thật đáng trân trọng và đáng quý biết bao. Nhưng ko buộc phải ai cũng có nỗi lòng thấu hiểu như nhà thơ Tế Xương. Sống trong xã hội nam quyền nhưng ông ko tự cho mình được quyền thong dong, được hưởng thụ thoả thích đa số vật dụng và được trà đạp lên người phụ nữ. Ở xã hội ấy, với những người vợ bị coi là nô lệ, là người ở, nhưng Tế Xương thì không. Bà Tú đã đi vào thơ ông với ý tức là một người vợ đích thực, 1 người vợ đảm đang, giàu đức hi sinh. Ông thương vợ và ngược lại cũng trách mình khiến chồng mà “hờ hững cũng như không”.
Đúng như dòng tên mà tác fake đã đặt cho bài thơ “Thương vợ”, Tế Xương đã dành những tình cảm tình thực nhất dành cho vợ. Không giúp được vợ nhưng ông mong sao các tình cảm của mình sẽ làm cho bà vơi đi mệt mỏi sau bao ngày lặn lội khó nhọc mưu sinh.
4. Tâm sự của Tú Xương qua bài thơ “Thương vợ”
Thơ văn Việt Nam xưa và nay sở hữu các bài thơ thương vợ, khóc vợ siêu cảm động. Người ta còn ngợi ca một bài thơ của Tự Đức khóc 1 bà phi mang câu:
Đập vỡ gương ra mua thấy bóng
Xếp tàn y lại để dành hơi.
Nỗi nhớ nhung đau đớn, dữ dội ấy còn được Bùi Hữu Nghĩa, Nguyễn Thượng Hiền, Nguyễn Khuyến miêu tả cảm động trong bài văn tế, câu đối khóc vợ sau này. Cảm phục, xót thương, tự hào... trước tấm lòng, đức hi sinh của vợ bằng giọng văn vừa có chút tính nghịch, vừa rất cảm động; giữa sự hài hòa giữa trào phúng và trữ tình Tú Xương đã làm cho “giàu” thêm đề tài viết về bà Tú và kịp góp vào nền văn học Trung đại Việt Nam 1 bài thơ về tình thương cảm vợ hay và sâu sắc.
Thương vợ là 1 bài thơ vừa cảm động, vừa dí dỏm của Tú Xương. Chỉ hai câu đầu của bài thơ đã nêu bật lên được vai trò rường cột gia đình của bà:
Quanh năm kinh doanh ở mom sông
Nuôi đủ năm con có 1 chồng.
Ông Tú tỏ lòng thương vợ bắt đầu bằng sự tính công. Đúng hơn là sự hàm ơn sâu sắc công lao của bà Tú. Có thời gian cụ thể: “quanh năm”; không gian cụ thể: “mom sông” càng khiến nổi bật lên sự lam lũ, nặng nhọc vần vật của bà Tú. Nơi kinh doanh để kiếm miếng cơm manh áo của bà Tú là “mom sông”- là một chỗ đất nơi ra ở bờ sông, nơi ít người qua lại, sóng nước gập ghềnh gợi sự cheo leo, chênh vênh, rộng rãi bất trắc. Thế nhưng “quanh năm” tức thị ngày này qua ngày khác, năm này qua năm khác như 1 vòng tuần hoàn khép kín, dù ngày nắng hay mưa,ốm đau hay khoẻ mạnh bà Tú lại quẩy quang gánh ra nơi “mom sông” đó để buôn bán. Cách đề cập như là sự xô bồ, cường điệu của chuyện văn chương, trong nếu này chính là sự bộc bạch lòng hàm ơn đối với bà Tú về mặt thời gian lao dộng. Và điều cảm động, đáng để khâm phục bà Tú là nhịp độ khiến việc không ngừng nghỉ tại 1 nơi làm ăn, marketing cạnh tranh nhưng ko nên chỉ để nuôi thân mà “Nuôi đủ năm con có 1 chồng’. Đâu còn thấy hình ảnh:
Trên đồng cạn, dưới đồng sâu
Chồng cày, vợ cấy, con trâu đi bừa.
Mà trái lại đấy là cái chồng: “Tiền bạc phó cho con mụ kiếm”, chiếc chồng “Thưng đấu nhờ lưng một má mày”. Người chồng là rường cột của gia đình, đảm đang việc khó nhọc để cưu có cuộc sống cho vợ con thế mà ở đây, trong câu thơ này ông Tú cảm thấy mình như 1 người “thừa”, một kẻ vô bổ và như một “thứ con” đặc biệt để bà Tú phải nuôi riêng. Chế độ xã hội cũ đã sản sinh ra chiếc ông chồng đoảng, chiếc ông chồng “dài lưng tốn vải, ăn no lại nằm” như ông Tú ko ít. Toát lên qua hai câu thơ là một niềm thương cảm của ông Tú dành cho vợ trước đức hi sinh, tần tảo của bà; đồng thời là 1 lời tự trách mình vì thân làm chồng mà để vợ đảm đương việc gia đình đồng thời còn tốt thoáng niềm tự hào về vợ của mình lúc khiến cho lụng vất vả để “Nuôi đủ năm con với một chồng”. Mặc dù, đó là một ông chồng không buộc phải nhưng bằng lối văn dí dỏm, tình cảm chân thành, nhận ra được sự nặng nhọc của vợ, tỏ ra biết nhận lỗi, biết đền bù lại bằng mẫu tình, bằng tấm lòng buộc phải người đọc không hề trách mà ngược lại mang chút thông cảm đối sở hữu “ông chồng’ này.
Tình thương vợ được diễn tả trọn ven trong hai câu thơ 3, 4:
Lặn lội thân cò lúc quãng vắng
Eo sèo mặt nước buổi đò đông.
Hai câu thơ gợi lên cảnh khiến ăn vất vả, khổ thân của bà Tú. Chẳng hay, ông Tú đã đón nhận câu ca dao “Con cò lặn lội bờ sông/ Gánh gạo nuôi chồng tiếng khóc nỉ non”, từ bào giờ? Qua tiếng ru con cua một bà mẹ láng giềng hay chính trong lời ru của bà cụ Nhuận đã đi vào tâm thức của tế Xương? Chắc chắn từ “con cò lặn lội bờ sông”, hình ảnh những bà vợ Việt Nam nghìn xưa trong xã hội cũ, xuôi ngược tần tảo, gieo neo cực nhọc để nuôi chồng con cũng từ lâu đã đi vào hồn thơ giàu rung động của Tú Xương với bao nhiêu xót xa, thương cảm. Để giờ đây, trong khi nghĩ tới bà Tú thì con cò đó bỗng vụt dậy vỗ cánh bay vèo thi hứng Thương vợ của Tú Xương. Phép đảo ngữ “lặn lội thân cò” càng khắc hoạ rõ nét nỗi khổ cực, đức hi sin, sự chịu đựng của bà Tú. Hai từ “lặn lội” chen lên đứng đầu câu. Cảnh lặn lội lại càng “lặn lội”. Ca dao đề cập “con cò”, Tú Xương kể “thân cò”. Ý thơ cổ như xoáy sâu vào sự cực khổ. “Thân cò” gợi thân phận lẻ loi, yếu ớt, cô đơn và nó lại càng cô quạng, lạc điệu hơ khi đi cộng có từ “eo sèo”- 1 sự mặc cả, nhỏ nhoi, cô đơn, tội nghiệp. Vì “năm con mang một chồng”, vì “miếng cơm manh áo” mà bà Tú buộc phải chen chúc sở hữu nhau trên những chuyến đò đưa khách sang sông. Chật hẹp, bấp bênh, mỏng manh, chơi vơi đến quá chừng! Và dường như sông nước càng mênh mông bao nhiêu thì mẫu độ chơi vơi, mỏng manh, cập kênh đấy lại càng nâng cao lên bấy nhiêu. Từ đó càng làm vượt trội tấm lòng thương vợ của Tú Xương và qua đấy ông tỏ ra thấu hiểu hết các khó nhọc của bà Tú:
Một duyên, hai nợ âu đành phận
Năm nắng mười mưa dám quản công.
Câu thơ như kể lên ý nghĩ của bà Tú. Cuộc đời như thế là duyên, mà cũng là nợ, duyên 1 thì nợ hai, thôi đành chịu theo số phận, ko giám nằn nì hà, ko nói công gì nữa. Nhưng câu thơ còn làm nhứ tới câu ca dao:
Một duyên, hai nợ, ba tình,
Chiêm bao lẩn tạ thế bên mình năm canh.
Ngoài chiếc duyên, loại nợ còn sở hữu loại tình; dòng nghĩa tình vợ chồng của bà Tú dành cho chồng mình. Thành ra kể “nợ” mà thực ra là nói “tình”, mà đã là tình thì ai lại nói công. Số từ tăng tiến: “một”, “hai”, “năm”, “mười” càng dồn nén sự chịu cất của bà Tú, càng làm cho trào dâng lên nỗi niềm xót thương, cảm thông trước sự hi sinh vất vả, tần tảo của bà Tú.
Bài thơ kết bằng 1 cấu chửi - 1 câu chửi yêu:
Cha mẹ thói thường ăn ở bạc
Có chồng hờ hững cũng như không.
Nhìn cuộc đời bà Tú như vậy có chửi cũng là lẽ tất yếu. Nhưng ở đây ai chửi? chửi ai? Và chửi mẫu gì? Thì cũng chỉ là ông Tú thương xót cho bà Tú mà chửi thay cho bà Tú. Ông Tú đã tự chửi mát mình về loại thói “ăn ở bạc”, dòng tội “làm chồng mà lạnh nhạt cùng như không”, làm chồng mà để vợ nên trăm cơ, nghìn cực như thế. Hai câu kết khép lại bài thơ vừa như là 1 lời chửi, vừa như là một lời than. Nhà thơ tự phán xét chính mình, tự trách mình và tha cho hoàn cảnh của vợ. Câu thơ cũng chỉ ra nguyên nhân dẫn tới nỗi khổ của bà Tú là do “thói đời” bạc bẽo. “Thói đời” bạc tình đã biến ông Tú phát triển thành kẻ vô tích sự, chính bởi vậy ông trở nên gánh nặng cho vợ. Lời chửi vừa mô tả nỗi niềm hàn ôn đắng cay ch cảnh ngộ của ông Tú, vừa biểu lộ nỗi xót thương, ngùi ngùi của ông Tú đối với vợ.
Bài thơ đã dựng lên hai bức chân dung: ông Tú và bà Tú. Bà Tú hiện lên phía trước, ông Tú mệnh chung lấp phía sau. Vượt lên trên mọi là tấm lobngf yêu thương, quí trọng và tri ân của ông Tú đối mang người vợ tần tảo. Nhà thơ Xuân Diệu đã từng bình phẩm về bài thơ Thương vợ rằng: “Thơ hay, hay ở ý tình; hay ở chữ, tiếng, hay ở sự việc; hay ở nhạc điệu: lặn lộ, eo sèo, thân cò, mặt nước, quãng vắng, đò đông, mỗi chữ đều tình cảm”. Qua đó, tấm lòng yêu thương, trân trọng cũng như các trăn trở, day dắt đã tạo cần nhân cách cao đẹp của Tú Xương, 1 con người dám sòng phẳng với bản thân, tự nhận ra khuyết điểm của mình và không trút bỏ trách nhiệm.